ਭਾਰਤ ‘ਚ 1975 ਤੋਂ 1977 ਤੱਕ ਲੱਗੀ Emergency (ਐਮਰਜੈਂਸੀ) ਨੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਨੂੰ ਥੰਬਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਆਗੂਈ ‘ਚ ਲਾਈ ਗਈ ਇਸ ਘੋਖੀ ਹਾਲਤ ‘ਚ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਰੱਦ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਇੱਕਤਾਨਸ਼ਾਹੀ (authoritarianism) ਆ ਗਈ ਸੀ।
ਇਹ ਵਕਤ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਖਿੱਚਦਾ ਰਿਹਾ। ਕਈ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਨੇ ਹੌਂਸਲਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੌਰ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਚਿੱਟਾ ਕੀਤਾ।
2025 ਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀ Kangana Ranaut ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ “Emergency” ਇਸ ਥੀਮ ‘ਤੇ ਨਵੀਨਤਮ ਕਦਮ ਹੈ। ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਵਿਚ ਕੰਗਨਾ ਨੇ ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ – ਡਰ ਅਤੇ ਤਾਕਤ – ਨੂੰ ਵਿਖਾਇਆ।
2017 ਦੀ “Baadshaho” ਇੱਕ ਚਟਪਟੀ ਐਕਸ਼ਨ ਫ਼ਿਲਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ Emergency ਦੌਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰਾਜਕੌਸ਼ ਚੋਰੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਰੂਪ ਿਚ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ। ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦਰਸ਼ਾਇਆ ਗਿਆ ਪਰ ਉਸ ਨਿਗਾਹ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜੋ ਸਿਖਾਉਣ ਵਾਲੀ ਹੋਵੇ।
“Indu Sarkar” ਵਿੱਚ, ਮਧੁਰ ਭੰਡਾਰਕਰ ਨੇ ਇੱਕ ਡਰੀ-ਸਹਮੀ ਔਰਤ ਰਾਹੀਂ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਲੋਕ ਡਰ ਵਿਚ ਜੀ ਰਹੇ ਸਨ। Film ਨੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਤਜਰਬਾ ਦਿੱਤਾ।
Sudhir Mishra ਦੀ “Hazaaron Khwahishen Aisi (2005)” ਤਿੰਨ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਰਾਹੀਂ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਸਿਆਸੀ ਹਲਚਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਵਾਲੀ ਹੈ।
“Nasbandi” (1978) ਅਤੇ “Kissa Kursi Ka” (1978) ਨੇ ਤਾਂ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ‘ਤੇ ਤੀਖੇ ਤੀਰ ਚਲਾਏ। ਦੋਵੇਂ ਸਟਾਇਰਕਲ (satirical) ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਸਨ ਜੋ ਸਰਕਾਰ ‘ਤੇ ਹੱਸਦੇ ਹੋਏ ਵੱਡੀ ਗੰਭੀਰ ਗੱਲ ਕਰਦੀਆਂ ਨੇ। ਦੋਵਾਂ ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲੱਗੀ ਸੀ।
ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੇ ਜੀਵੰਤ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿਚ ਬਣੀ “Aandhi (1975)” ਨੂੰ ਵੀ ਅਕਸਰ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ Gulzar ਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਰੱਦ ਕੀਤੀ। ਫ਼ਿਲਮ ‘ਤੇ ਵੀ ਲੰਮਾ ਬੈਨ ਲੱਗਿਆ ਪਰ ਮੁੜ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ।
ਇਹ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੋਰੰਜਨ ਨਹੀਂ, ਸਿਆਸੀ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਜ਼ਰੀਆ ਵੀ ਹਨ। Emergency ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਫ਼ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਰਹੀ, ਪਰ ਪਰਦੇ ‘ਤੇ ਵੀ ਸਾਹ ਲੈਂਦੀ ਹੈ।